امام زاده سید حمزه یکی از بقعه‌های مهم تبریز است که در یکی از قدیمی‌ترین محله‌های تبریز، یعنی محله سرخاب واقع شده است. سید حمزه بن موسی بن جعفر (ع) یکی از نوادگان امام موسی بن جعفر (ع) است. این امام زاده با اینکه امروزه نیز از اهمیت و احترام ویژه‌ای برخوردار است، اما در گذشته شکوه و عظمت بسیار زیادی داشت. بطوریکه در کتاب «روضات الجنان و جنات الجنان» شکوه و عظمت این بنا آنقدر به زیبایی تعریف و تمجید شده است که مقبره آن «از کمال ارتفاع با آفتاب» خوانده شده است. سید حمزه یکی از سادات آذربایجان بود که در دربار سلطان محمود غازان و سلطان محمد خدابنده جایگاه و مقام بسیار ویژه‌ای داشت. وی در سال ۷۱۴ هجری قمری به دست مغولان در همین محله سرخاب کشته شد.
دسترسی و آدرس دقیق امام زاده سید حمزه
همانطور که قبلاً نیز به آن اشاره شد، امام زاده سید حمزه در محله سرخاب، خیابان ثقه الاسلام، خیابان عارف، نزدیک مقبره الشعرا واقع شده است. برای دسترسی به آن می‌توانید از خط اتوبوس منتهی به سه راه شمس تبریزی استفاده کنید و در ایستگاه با همین نام پیاده شوید. البته این ایستگاه اتوبوس اهمیت ویژه‌ای دارد! زیرا می‌توانید از طریق آن به مقبره استاد شهریار و مقبره الشعرا، و همچنین موزه استاد بهتونی نیز دسترسی داشته باشید. البته با کمی پیاده روی بیشتر می‌توانید از موزه قاجار نیز بازدید کنید.
اگر می‌خواهید با ماشین به امام زاده بروید راحت‌ترین مسیر استفاده از مسیر چایکنار به سمت میدان آذربایجان، و ورود به خیابان ثقه الاسلام در نزدیکی پل قاری است.
امام زاده سید حمزه
سید حمزه که بود؟ سید حمزه یکی از سادات آذربایجان بود که در دربار سلطان محمود غازان و سلطان محمد خدابنده جایگاه و مقام بسیار ویژه‌ای داشت. وی در سال ۷۱۴ هجری قمری به دست مغولان در همین محله سرخاب کشته شد. وی زمانی سمت وزارت و دفترداری الجایتو را بر عهده داشت و بعدها از این شغل (و در کل شغل‌های دولتی) فاصله گرت و بیشتر به تقوی و عبادت پرداخت. شجره‌نامه‌ی امامزاده سید حمزه مورد تأیید بسیاری از نسب‌شناسان و محققان این حوزه است و در سده‌های مختلف این شجره نامه وی تأیید شده است. شجره نامه کامل سید حمزه به این صورت است:
حمزه بن حسن بن محمد بن حمزه بن امیرکا بن علی بن محمد بن محمد بن علی بن حسین بن علی بن حسین بن محمد بن عبدالله بن محمد بن القاسم بن حمزه بن الامام الهمام موسی الکاظم (علیه السلام).
بنا و معماری
بنای نخستین بقعه امام زاده به سال درگذشت امامزاده سید حمزه یعنی سال ۷۱۴ هجری قمری بر می‌گردد. این بنای اولیه توسط فرزند وی، سید حسین بر روی تربت وی احداث شده است. البته بانی ساخت آن میرزا ابوطالب، وزیر آذربایجان بود. این مجموعه صحن بسیار وسیعی دارد که در سمت جنوبی آن مقبره و سمت مشرق و شمال آن محل تدریس و حجره‌های طلاب علوم دینی واقع شده است. در بالای سردر بقعه سنگ نوشته مرمری نصب شده است که حاکی از این است که در سال ۱۲۷۹ هجری حاجی رستم بیک آن را یکبار مرمت و بازسازی کرده است. در سال‌های ۱۳۳۳ و ۱۳۳۴ هجری شمسی از محل اوقاف ظهریه تعمیراتی اساسی در مکان به عمل آمده و بناهای شرقی و شمالی دوباره به حجره و محل اقامت طلاب دینی تبدیل شد.
بقعه سید حمزه نسبتاً بلند است. طاق آن ۱۸۳ سانتی‌متر عرض و ۱۲۰ سانتی‌متر (قسمت اصلی) بلندی دارد. تزئیناتی که در این امام زاده و طاق زیرین گنبد به کار رفته است آینه‌کاری‌های بسیار زیبا و منقش به کتیبه‌ای به خط نستعلیق و تاریخی زیباست. همانطور که در این کتیبه نیز مشخص شده است این آینه کاری به امیر علی اکبرخانه میرپنجه فرزند پناه الحق پاشاخان و به مباشرت معتمد السلطان عادلخان در سال ۱۳۱۳ هجری منسوب است. پایه‌های این طاق بلند سنگ مرمر ساده‌ای هستند که به جای نمونه‌های اصلی قبلی جای گذاشته شده‌اند. به خط ثلث عالی در پیشانی این طاق از دو سو آیه « ادخلوها بسلام آمنین» و با ترنج عبارت یامفتح‌ا‌لابواب در زیر آنها زیبایی خاصی را به ارمغان آورده است. در نوک ترنج‌ها، یک ختایی کوچک و دراطراف آنها اسلیمی‌هایی نقر شده است. در کناره‌های طاق جانب های شرقی و غربی حطوط نستعلیق با اسلیمی زیبایی نقش بسته است.
خود مقبره کوچک است، و چهار ذرع طول و سه ذرع عرض دارد. در سمت غربی این مقبره یک حجره جداگانه قرار دارد که قبلاً بین آنها دیواری وجود داشت. در دو سوی دری که به گنبد داخل باز می‌شود، اسم میرزا محمد ابراهیم وزیر نیز به چشم می‌خورد. این بقعه سردابه‌ای دارد که قبر اصلی سید حمزه و فرزند پسرش میر ابوالحسن در آن قرار گرفته است.
البته تنها تزئینات موجود در امامزاده سید حمزه کتیبه‌ها و آینه‌کاری‌ها نیست، بلکه در آنچه امروز در این امامزاده می‌بینیم نمونه‌هایی از حجاری و کاشیکاری‌ها نیز به چشم می‌خورد، که مهم‌ترین آنها طاق مرمین صحن سردر مدرسه متشکل از چهار قطعه مرمر بزرگ است.
در پایین هر یک از پایه‌های طاق یک ترنج قرار گرفته است که در سمت راست آن عبارت «میرزا محمد ابراهیم وزیر آذربایجان» بر روی آن حجاری شده است، که نشان می‌دهد قبر وی نیز در همین مکان واقع و آستانه بقعه قرار گرفته است.
توجه: عکس شاخص این مطلب از وبسایت امام زادگان دریافت شده است.
