حمام نوبر یکی از قدیمی‌ترین حمام‌های تاریخی تبریز بوده و بنای آن به دوره قاجار برمی‌گردد. این حمام در تقاطع خیابان امام و تربیت واقع شده و به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این حمام نقش و نگار و کاشی‌های بسیار زیبایی دارد و یکی از نمونه‌های بارز حمام‌های تاریخی تبریز به شما می‌رود. این بنا امروزه به یکی از مکان‌های گردشگری تبریز بدل شده است. البته احداث سفره‌خانه سنتی شهریار نیز در این تغییر بی‌تأثیر نبوده است. حمام نوبر در قسمت مرکزی تبریز و در نزدیکی دروازه نوبار میدان ساعت، تقاطع خیابان امام خمینی و تربیت واقع شده است که محل تجمع بافت تاریخی و گردشگری تبریز محسوب می‌شود.
معماری و بنای حمام نوبر
معماری حمام به دست بالاکاظم، که از اهالی قره آغاج تبریز بود ساخته شد. ولی بعدها با توسعه شهر و تخریب دروازه قدیمی در مرکز شهر قرار گرفت. چنانچه به نقشه‌های قدیمی تبریز و پیش از سال 1243 هجری قمری بنگرید، این حمام در نزدیک دروازه نوبر یا نوبار کاملاً مشخص شده و در نقشه دارالسلطنه از سال 1297 هجری قمری با نام حمام وزیر شناخته شده است. بر همین اساس قدمت این حمام به بیش از 150 سال می‌رسد.
مساحت کلی حمام نوبر 700 متر مربع است و برای مدت‌ها به عنوان یک حمام عمومی مورد استفاده قرار می‌گرفت. این حمام مانند بسیاری از حمام‌های دیگر از چند قسمت اصلی تشکیل شده است. قسمت‌های اصلی شامل سربینه، گرمخانه و حوض آب با کاشی‌های زیبا است. سربینه یک فضای هشت ضلعی با هشت ستون سنگی بزرگ و طاق‌بندی شده است. در وسط این فضای هشت ضلعی بزرگ نیز یک حوض آب هشت ضلعی قرار گرفته است. بخش گرمخانه نیز از طاق‌ها و گنبدهای بزرگی شکل گرفته است که نگاه هر کسی را با هنرهای مقرنس‌کاری و کادربندی‌های بی‌نظیر و هوشمندان په به خود جلب می‌کند. البته از کتیبه‌های مصور و زیبای ورودی حمام نیز نباید چشم پوشی کرد! در کل معماری این حمام یکی از زیباترین بناهای دارای معماری واقعی اسلامی است.
سربینه این حمام که در واقع همان رختکن اصلی حمام به شمار می‌رود یک فضای هشت ضلعی با قاعده‌ای بزرگ دارد که قسمت میانی آن طاق‌بندی شده و بر روی هشت ستون سنگی بزرگ و زیبا قرار گرفته است. حوض مذکور نیز در داخل همین فضای سربینه قرار گرفته است. اطراف این حوض هشت گوشه را سکوهایی احاطه کرده‌اند. بخش گرمخانه نیز همچنین طابق و گنبد بزرگی دارد و از جذابیت‌های آن می‌توان به کادربندی‌ها، ترکیب آجر و کاشی، و کتیبه‌های مصور در قسمت ورودی آن اشاره کرد. سالن اصلی حمام از 4 پایه سنگی در مرکز تشکیل شده و ستون بزرگی بخش مرکزی آن را پوشانده است. میان در این حمام، قاعده ای مستطیل شکل دارد با تغییر زاویه حرکت از سربینه به گرمخانه ارتباط می یابد. میان در این حمام به صورت مستطیلی طراحی شده و رابط میان سربینه و گرمخانه است. گرمخانه نیز به صورت مربع با چهار ستون هشت وجهی طراحی شده است. به نظر می‌رسد قسمت شمالی گرمخانه جایگاه خزینه‌ها باشد.
از ویژگی‌ها بارزی که در این بنا توجه ویژه‌ای را از جانب دانشجویان و علاقه‌مندان معماری به خود جلب کرده است ستون‌های سنگی آن است. در اطراف حوض و در میان ستون‌های سنگی متکاهای دوره قاجار با رنگ‌های قرمز چیده شده و جلوه سنتی این حمام را دوچندان کرده است و فضایی برای گردشگران ایجاد شده که بتوانند از این مکان دنج و آرام قدیمی لذت ببرند. عناصر تشکیل دهنده اصلی حمام نوبر سنگ و آجر و چوب، و ملات و گچ است. طاق و گنبد گرمخانه بسیار بلند، سرتون‌های مقرنس‌کاری شده، و کادربندی و ترکیب آجر و کاشی از دیگر زیبایی‌ها و جذبه‌های این حمام تاریخی است.
دسترسی و آدرس دقیق حمام نوبر
حمام نوبر در قسمت مرکزی تبریز و در نزدیکی دروازه نوبار میدان ساعت، تقاطع خیابان امام خمینی و تربیت واقع شده است. دسترسی به مرکز شهر تبریز بسیار آسان است! نزدیک‌ترین و بهترین راه برای دسترسی به این حمام استفاده از خطوط اتوبوسرانی BRT و پیاده شدن در ایستگاه تربیت (نرسیده به میدان ساعت) است. با توجه به اینکه این بنا در مرکز شهر و در نزدیکی بسیاری از بناهای گردشگری تبریز واقع شده است، می‌توانید به راحتی و به صورت پیاده به چندین مکان گردشگری مهم دیگر از جمله مسجد کبود، موزه آذربایجان، عمارت شهرداری و غیره دسترسی پیدا کنید.
از خیابان‌های اطراف دو ورودی برای حمام نوبر وجود دارد که منتهی به دو سمت سربینه هستند:
- ورودی اصلی با دالانی طولانی که به یک مغازه و سربینه حمام ختم می‌شود.
- ورودی دوم که به صورت پلکانی در کنار حمام، به مغازه و قهوه‌خانه نیز راه دارد.
سفره‌خانه سنتی شهریار در محل حمام
حمام نوبر سال‌ها به عنوان یک حمام عمومی در تبریز فعال بوده و با گذر زمان در اثر رطوبت و سایر حوادث دچار آسیب می‌شده است و بارها مورد مرمت واقع شده است. تا اینکه از سال 1378 این حمام به یک سفره خانه سنتی با نام سفره خانه شهریار تغییر کاربری داده و به همین سبب این حمام همچنین در فهرست سفره‌خانه‌های سنتی تبریز نیز قرار می‌گیرد. البته این تغییر کاربری بر اساس طرح پردیسان و بدون هرگونه دخل و تصرف در فضای معماری صورت پذیرفته است. لذت استفاده از این مجموعه به سبب احداث این سفره خانه، که گفته می‌شود اولین سفره‌خانه سنتی تبریز با این مساحت است، دوچندان شده است. چراکه می‌توانید علاوه بر بازدید و لذت بردن از زیبایی حمام، ساعاتی با میل غذای مورد علاقه‌تان در این حمام بنشینید.
این سفره خانه از دو قسمت نوشیدنی و کافی‌شاپ، و رستوران مجموعه تشکیل شده است که غذاهای ارائه شده در آن به گردشگران داخلی و خارجی از کیفیت مطلوبی بهره‌مند است. البته از فضای پست بام حمام نیز به عنوان چایخانه و اجرای مراسم پرده‌خوانی و نقالی استفاده می‌شود و به این ترتیب تمام فضاهای مختلف حمام به خوبی مورد بهره‌برداری قرار گرفته است.
به‌روزرسانی: این حمام و سفره‌خانه مربوطه هم‌اکنون تعطیل شده و بلااستفاده رها شده است.