خانه مشروطه تبریز که به آن همچنین موزه مشروطه یا خانه کوزه‌کنانی نیز گفته می‌شود، یکی دیگر از بسیار خانه‌های تاریخی و دیدنی‌های گردشگری تبریز است. خانه مشروطه تبریز که در محل خانه کوزه کنانی واقع شده است یکی از پر افتخارترین خانه‌های شهر به شمار می‌رود که قدمت آن به حدود 150 سال پیش برمی‌گردد و همانطور که از نامش پیداست رنگ و بوی مشروطه به خود گرفته است. از جمله موارد دیدنی در این خانه تاریخی مجسمه‌ها، عکس‌ها، تندیس‌ها و اسناد تاریخی است که گواهی است بر تلاش مردم ایران برای رسیدن به مشروطیت. خانه مشروطه در بافت قدیمی شهر تبریز و غرب بازار تبریز روبروی مسجد جامع واقع شده است.
آدرس دقیق خانه مشروطه تبریز و دسترسی به آن
خانه مشروطه، یا موزه مشروطه در شهر تبریز، غرب بازار تبریز، راسته کوچه روبروی مسجد جامع واقع شده است. اینکه این خانه در منطقه بازار تبریز واقع شده است یک امتیاز ویژه برای دسترسی به آن محسوب می‌شود، چراکه خطوط اتوبوس‌رانی بسیاری به نزدیکی بازار تبریز منتهی می‌شوند و همچنین از تمام مناطق شهر به راحتی می‌توان به این منطقه دسترسی داشت، چراکه بازار تبریز در نزدیکی مرکز شهر واقع شده است.
همانطور که در وبسایت تریپ یار نیز به آن اشاره شده بود، گفته می‌شود این موزه روزهای دوشنبه تعطیل بوده و ساعات بازدید از آن در شش ماهه اول تا 7 و 30 و در شش ماهه دوم تا ساعت 5 و 30 عصر میسر است.
اهمیت تاریخی خانه مشروطه
خانه مشروطه و مشروطیت در تاریخ ایران نام پرآوازه‌ای دارد، این خانه نیز یکی از فعال‌ترین خانه‌های بزرگان مشروطه بود. خانه مشروطه در واقع محل گرفته شدن تصمیم‌های تاریخی برای ایران بوده است. از جمله افراد و بزرگانی که در این خانه تجمع می‌کردند می‌توان به ستارخان، باقرخان، ثقه الاسلام تبریزی، حاجی میرزا آقا فرشی، و همچنین حاج مهدی کوزه کنانی و سایر مشروطه‌خواهان اشاره کرد که هدف آن‌ها قیام بر علیه شاه قاجار بود. البته سران فرقه دموکرات آذربایجان نیز در همین محل تجمع می‌کردند. این خانه همچنین در دوره جنگ 11 ماهه تبریز بر علیه نیروهای دولتی محل تشکیل جلسات مجاهدین مشروطه بوده است که از مهم‌ترین تصمیم‌های گرفته شدن در آن پایین آوردن پرچم‌های سفید تسلیم در برابر قوای محمد علی شاه قاجار است.
پس از اینکه مجلس شورای ملی توسط محمدعلی شاه ترک اغوز به توپ بسته شدن، اولین جرقه‌های مشروطیت و همفکری سران مشروطه در این خانه زیبا (که خانه حاج مهدی کوزه کنانی بود) جمع می‌شدند. این مکان در سال 1247 به دستور همین فرد تأسیس شده است که سبک معماری آن قاجار است. خود حاج مهدی کوزه کنانی (که به ابوالمله نیز معروف بود) یکی از تاجرهای بازار تبریز بود که در شهر تبریز و با پیچیده شدن نوای مشروطیت در آن دوران به آن‌ها پیوسته و از نظر مالی این انقلاب را پشتیبانی کرد.
از دیگر نکات تاریخی مربوط به این خانه تاریخی این است که پس از جنگ جهانی دوم و اشغال آذربایجان توسط ارتش سرخ شوروی در سال‌های 1324 و 1325، این خانه به مرکز اجلاس سران فرقه دموکرات آذربایجان تبدیل شد.
اشیای داخل موزه مشروطه
از جمله اشیایی که در این موزه به نمایش گذاشته شده است سلاح کمری ستارخان، فرش مشروطه، وسایل شخصی سران مشروطه از جمله قلمدان و عینک، دستگاه چاپ ژلاتینی برای تکثیر شب‌نامه‌های دوره مشروطه، تصویر اسناد تاریخی انقلاب مشروطیت، عکس‌های سیاه و سفید قاب شده از دوران مشروطه و همچنین فرمان مشروطیت است. در واقع اشیا و داخل موزه حال و هوای تاریخی دارد که شما را با تاریخ مشروطه ایران و نقش تبریزی‌ها در این حرکت بزرگ آشنا می‌کند. یک تابلوی زیبا و جالب از جنس سنگ ریزه از ستارخان و باقرخان نیز در این موزه واقع شده است.
همانطور که قبلاً نیز به آن اشاره شد، سلاح کمری ستارخان از مهم‌ترین اشیای این موزه برشمرده می‌شود که یک تپانچه مازور 10 تیر روسی به همراه غلاف چرمی است که توسط یدالله خان سردار ملی، پسر ستارخان به این موزه اهدا شده است.
از سایر اشیای داخل این موزه می‌توان به تندیس‌های حسین خان باغبان، حاج علی دواچی، ثقه الاسلام تبریزی، حاج علی ختایی، هوارد باسکرویل، کربلایی علی مسیو، شیخ علی اصغر لیلاوایی، آخوند خراسانی، علی اکبر دهخدا و زینب پاشا (تنها زن در صفوف مشروطه خواهان)، جهانگیر صور اسرافیل، میرزا ابراهیم آقا صبا، میرزا اسماعیل نوبری، به همراه مهرهای مختلف گروه‌های انقلابی از اشیاء تاریخی خانه مشروطه اشاره کرد. در این موزه همچنین اسناد تاریخی مربوط به دوران انقلاب مشروطه نیز واقع شده است.
همچنین، عکس‌هایی از مظفرالدین شاه، محمدعلی‌شاه، و دسته‌های مخالف مشروطه، تصاویر مربوط به اسناد تاریخی مشروطیت و فرمان مشروطیت از سایر اشیا و دیدنی‌های این موزه زیباست.
معماری و بنای خانه مشروطه
بنای خانه مشروطه تبریز در حدود سال 1247 هجری خورشیدی توسط معمار خوش ذوق حاج ولی معمار تبریزی ساخته شده است. این معمار در اصل ساکن روسیه بود که پس از بازگشت به ایران اقدام به بنای این خانه می‌کند.
خانه مشروطه با 1300 متر مربع مساحت در دو طبقه ساخته شده است. از ویژگی‌های بارز و منحصر به فردی که در معماری خانه مشروطه به چشم می‌خورد پنجره‌های ارسی، درب‌های منبت‌کاری شده، غلام گردش، کلاه فرهنگی و نورگیر است. تمام پنجره‌های بیرونی ارسی‌های تمام قد با رنگ‌های قرمز و سبز و سفید هستند که رنگی که به داخل خانه می‌بخشند بسیار تماشایی است. جنس خود بنای ساختمان از آجر و خشت است. طبقه اول ساختمان از 6 اتاق و سرسرا، طبقه دوم از سالنی بزرگ (طنبی) به ابعاد 9 در 6 متر تشکیل شده است. اتاق های جانبی (گوشوار) دارای سقفی چوبی با تزئینات برجسته هشت ضلعی است و درهای چوبی با طرح های برجسته اسلیمی و گل و برگ زینت داده شده است.
البته این خانه در سال 1357 برای اینکه بتواند به موزه تبدیل شود، تغییراتی در اتاق‌ها و تالارها به خود دید که در واقع اسناد تاریخی در قسمتی ویژه از آن به نمایش درآید.
در خارج از بنا حیاط بسیار زیبایی را می‌بینید که با حوض، گل و چمن‌کاری تزئین شده است. نورگیر سرسرا بر روی چهار ستون بلند قدی واقع شده است که انتهای آن‌ها به زیبایی گچ‌بری شده‌اند. زیباترین قسمت این اتاق اتاق مشرف به حیاط است که پنجره‌های مشبک و شیشه‌های الوان به آن زیبایی دو چندانی بخشیده‌اند.