مدرسه طالبیه یکی از مدارس تاریخی تبریز در جوار مسجد جامع تبریز است. مدرسه طالبیه یکی از مدارس دینی و حوزوی است و قدمت بنای آن به نیمه دوم قرن یازدم هجری برمی‌گردد. یعنی بیش از ۳۴۰ سال پیش. بانی ساخت این مسجد طالب‌خان، پسر خاج اسحاق تبریز است و با توجه به وقف‌نامه‌ی موجود ساخت آن در سال ۱۰۸۷ هجری قمری به پایان رسیده است. البته بانی سازنده بنای غربی تاکنون معلوم نیست و این اطلاعات عمارت اصلی شمالی آن است. این مدرسه یکی از مهم‌ترین مدارس آموزشی طلاب و علمای تبریز بوده و عموم مردم به سبب اجتماعات فرهنگی و اجتماعی مختلف به آن مراجعه دارند. در ضلع شرقی این مدرسه عمارت‌هایی با عنوان کتابخانه و مدرسه در سال ۱۳۲۷ شمسی ساخته شده که منسوب به یکی از نیکوکاران تبریز، محمد باقر خوئی کلکته‌چی است.
این مدرسه دارای یک وقف‌نامه است که گفته می‌شود چهارده تن از مجتهدان طراز اول شهر تبریز در آن زمان آن را امضاء کرده و درآمدهایی به آن وقف شده است. درآمدهایی همچون درآمدهای مستغلات که به هزینه‌ی اداری، حفظ و حراست مدرسه اختصاص یافته است. در این وقف‌نامه صراحتاً قید شده است که شرط حضور و اقامت (که یکی از عملکردهای اصلی این مدرسه اقامت طلاب بود) در مدرسه طالبیه تبریز این است که طلاب حاضر به صورت شبانه روزی به مطالعه و تحلیل بپردازند؛ به گزارش خبرگزاری رسمی حوزه حاج طالب‌خان که از بانیان اصلی این مدرسه است در وقف‌نامه خود چنین می‌نویسد: «چنانچه طلاب در این مدرسه به تحصیل و تحقیق شبانه‌روزی در علوم دینی اشتغال نداشته باشند از حضورشان رضایت خاطر نخواهم داشت». قید این شرایط و همچنین امضاءهای موجود در وقف‌نامه نشان از این است که این مدرسه روزگاری خواستگاه و مرکز علما و بزرگان بوده است.
اهمیت تاریخی مدرسه طالبیه تبریز
مدرسه طالبیه، همانطور که از نام آن نیز پیداست از دیرباز محل تجمع و مباحثه‌های سیاسی و اجتماعی روحانیون و طلاب بوده است. در زمان انقلاب اسلامی ایران و مبارزات مربوطه نیز این مدرسه محل استقرار نیروهای انقلابی و اجتماعات مخالف رژیم بود. قیام‌های بسیاری از جمله قیام معروف ۲۹ بهمن نیز و همچنین مسجد قیزیللی (قزللی) نیز از همین مدرسه طالبیه آغاز شده است.
مدرسه طالبیه محل تحصیل بزرگان و علامه‌های بسیاری از جمله علامه امینی، علامه طباطبایی، علامه جعفری، میرزا جواد تبریزی، جعفر سبحانی و قاضی طباطبایی بوده است. همچنین حضرت آیت‌الله سبحانی نیز نیز از علمای دیگر این مدرسه محسوب می‌شوند.
هم‌اکنون نیز در این مدرسه پایه‌های ۷ تا ۱۰ حوزه و همچنین دروس خارج از قفه تحت برنامه مصوب شورای عالی حوزه‌های علمیه کشور برگزار می‌شود. همچنین در این مدرسه یک دفتر پاسخ‌گویی به سوالات شرعی و شبهات دینی و مذهبی تعبیه شده است.
معماری مدرسه طالبیه
دالان ورودی این مدرسه علمیه ۱٫۵ متر از کف بازار پایین‌تر بنا شده است. در قسمت بالایی درب ورودیِ بزرگی مدرس طالبیه، و زیر طابق مقرنس زیبا که ورودی مدرسه است، دو سنگ‌نوشته مرمری حاوی فرمان بخشش مالیات و عوارض شهری نصب شده است که آن زمان به دستور فتحلی شاه قاجار صادر شده است. همچنین در صحن اصلی این مدرسه یک حوشچه سنگی بسیار زیبا و یکپارچه وجود دارد که از سنگ سیاه تراشیده و کنده شده است و به هنگام ورود به آن قطعاً توجه شما را به خود جلب خواهد کرد.
امروزه این مدرسه علاوه بر اینکه می‌تواند یک جاذبه گردشگری برای تبریز محسوب شود بعد از انقلاب اسلامی (از دو طبقه) به سه طبقه افزایش یافته است. درب ورودی و مناره‌ای که در ورود می‌بینیم بعد از انقلاب اسلامی ساخته شده‌اند. عمارت‌های غربی و شمالی مدرسه، حجره‌های پایینی و بالایی کوچکی دارند که به صورت شبانه روزی طلاب در آن‌ها اقامت دارند. در سمت شرق نیز ساختمان کتابخانه و ساختمان نوسازی شده‌ی مدرسه را می‌بینیم که در محل فروریخته‌ی چند مدرسه و حجره بزرگ قدیمی ساخته شده است.
کتابخانه
یکی از مهم‌ترین قسمت‌ها و بناهای مربوط به مدرسه طالبیه کتابخانه‌ای است که چندین هزار جلد کتاب از منابع دسته اول و دوم را در خود جای داده است. برخی از کتب موجود در این کتابخانه، برای حفظ و نگهداری بهتر به کتابخانه جعفری منتقل شده است. این کتابخانه هم اکنون بیش از ۳۰ هزار جلت کتاب مرج، ۳۵۰ جلد کتاب خطی، سنگی و سربی دارد که مختص طلاب علوم دینی تبریز نیست؛ بلکه دانشجویان، دانش‌آموزان و پژوهشگران نیز می‌توانند از منابع ارزشمند و غنی این کتابخانه استفاده کنند.
آدرس دقیق و دسترسی به مدرسه طالبیه
مدرسه طالبیه دقیقاً در داخل تبریز و در جوار مسجد جامع واقع شده است. برای دسترسی به این مدرسه بهتر است از سمت راسته کوچه (میدان نماز) وارد بازار شوید؛ از جمله مسیرهایی که از داخل بازار تبریز به مدرسه طالبیه راه دارند «بازار مسجد جامع» و همچنین بازار قیز بستی است. برای دسترسی به میدان نماز نیز می‌توانید از تمام اتوبوس‌های منتهی به بازار تبریز یا راسته کوچه استفاده کنید.
توجه: تصویر شاخص این نوشته از وبسایت کجارو دریافت شده است.
