حتماً نام موزه آذربایجان شنیده‌اید! موزه آذربایجان یکی از موزه‌های تبریز و یکی از مهم‌ترین موزه‌های ایران است. این موزه دقیقاً در کنار مسجد کبود واقع شده است که بافت مرکزی و گردشگری تبریز محسوب می‌شود. موزه آذربایجان، پس از موزه ملی ایران، دومین موزه باستان‌شناسی ایران است که آثار تاریخی و هنری بسیار ارزشمندی از دوران اسلام و پیش از اسلام در آن قابل بازدید است. گفتنی است این جاذبه گردشگری هر سال پذیرای حدود صدهزار نفر گردشگری داخلی و خارجی است. بازدید از این موزه به دو دلیل به صورت ویژه توصیه می‌شود: اول اینکه این موزه همواره در لیست برترین جاذبه‌های گردشگری تبریز قرار دارد، و دوم اینکه در مرکز و نزدیکی بسیاری از مکان‌های گردشگری برتر تبریز واقع شده است، از جمله مسجد کبود، عمارت شهرداری یا میدان ساعت، و همچنین موزه عصر آهن. موزه آذربایجان مجموعه‌ای بسیار ارزشمند از سکه‌های قدیمی، کتاب‌های سه هزار جلدی و مجسمه‌های مفهومی و هنری را در خود جای داده است.
دسترسی و آدرس دقیق موزه آذربایجان
همانطور که قبلاً نیز به آن اشاره شد، موزه آذربایجان در بافت مرکزی شهر تبریز واقع شده و دسترسی به آن بسیار آسان است. موزه آذربایجان در خیابان امام خمینی، میدان ساعت به طرف چهارراه شهید بهشتی، نرسیده به مسجد کبود واقع شده است. بهترین راه برای دسترسی به موزه آذربایجان استفاده از خطوط اتوبوس‌رانی شرکت واحد است. نزدیک‌ترین ایستگاه اتوبوس مربوط به خط BRT است که ایستگاهی با همین نام درست در مقابل موزه قرار گرفته است. از سایر خطوطی که می‌توانید استفاده کنید خط آبرسان شریعتی است. همچنین می‌توانید از تمام اتوبوس‌های منتهی به پایانه خاقانی برای دسترسی به موزه آذربایجان استفاده کنید.
البته می‌توانید از خط مترو و ایستگاه میدان ساعت کمی پیاده‌روی (۵ الی ۱۰ دقیقه) به موزه آذربایجان برسید.
تاریخچه موزه آذربایجان
در پی نمایشگاهی در سال‌های ۱۳۰۶ و ۱۳۰۷ در کتابخانه تربیت تبریز از سکه‌های تاریخی، طرح تأسیس موزه آذربایجان در آن زمان مطرح شد. در طول زمان آماده‌سازی و اجرای بنای موزه آذربایجان آثار تاریخی و هنری در جای جای تبریز به شکل نمایشگاه در معرض دید عموم قرار می‌گرفت که یکی از مهم‌ترین آن‌ها در سال ۱۳۳۶ اتفاق افتاد؛ در این نمایشگاه ۲۰۲ اثر تاریخی از موزه ایران باستان برای شرکت در این نمایشگاه ارسال شد. پس از آن نیز همین اشیا در دبیرستان نجات تبریز نگهداری و گاهی نمایشگاه‌هایی برای نمایش آن‌ها برگزار می‌شد. نهایتاً در سال ۱۳۳۷ شمسی ساخت موزه آذربایجان آغاز گردید و در سال ۱۳۴۱ آماده ارائه خدمات به عنوان موزه شد.
معماری و بنا
آندره گدار که یکی از باستان‌شناسان فرانسوی است، نقشه بنای موزه آذربایجان را با الهام از معماری محلی تهیه نموده و اسماعیل دیباج، که در آن زمان رئیس اداره فرهنگ تبریز بود، آن را ترسیم کرده است. زیربنای این موزه بزرگ ۲۴۰۰ متر مربع است. کل ساختمان سه طبقه است که هر طبقه یک سالن را در بر می‌گیرد. ابعاد هر سالن ۳۷ در ۱۲ متر است. البته چند اتاق اداری و کتابخانه نیز در این در فضای موزه آذربایجان تعبیه شده است. ورودی موزه آذربایجان به صورت پلکان سنگی است و درب چوبی بسیار بزرگی دارد که با دو قوچ سنگی و زیبا میزبان بازدیدکنندگان است.
آثار سالن‌های موزه آذربایجان
همانطور که قبلاً نیز به آن اشاره شد، موزه آذربایجان میزبان آثار دوران اسلام و پیش از اسلام است که تعداد اشیای عتیقه در آن به ۲۳۰۰ قطعه می‌رسد. البته حدود هزار شیء قدیمی نیز به صورت ثبت نشده در این موزه واقع شده است. در کل این موزه از سه طبقه و سه سالن مجزا تشکیل شده است: سالن یا طبقه همکف، زیرزمین و طبقه اول.
طبقه همکف:
در این طبقه بیشتر از همه آثار پیش از اسلام و حتی پیش از تاریخ به چشم می‌خورد، از جمله سفال‌های تپه اسماعیل آباد با ۷ هزار سال قدمت. از سایر اشیای تاریخی سنگ‌های معدنی سرپانتین جیرفت هستند که قدمت آن‌ها نیز به پیش از تاریخ می‌رسد. این سنگ‌ها تصاویری از گیاهان و حیوانات را نشان می‌دهند. مجسمه الهه زن رستم‌آباد با سه هزار سال قدمت نیز از دیگر اشیای تاریخی موزه آذربایجان است که نشان دهنده ارزش زن در دوران ایران باستان است. همچنین ریتون‌های دو الی سه هزار سال پیش، مربوط به دوران هخامنشیان، اشکانیان و ساسانیان نیز در این موزه به نمایش گذاشته شده است. یکی از مهم‌ترین اشیای دیگری که در این موزه وجود دارد سنگ بسم‌الله اثر محمدعلی قوچانی است که در انتهای سالن قرار گرفته است. این سنگ عظیم از پنج قسمت کلی تقسیم شده است، که چهار قسمت آن قاب و یک قسمت آن متن است.
البته مجسمه الهه زن تنها چهره موجود در این موزه نیست! از دیگر جاذبه‌هایی که این موزه دارد اجساد مرد و زن سه هزار ساله هستند که در سال ۱۳۸۷ در پی کاوشی که وجود داشت در اطراف مسجد کبود یافت شده‌اند. گفته می‌شود این اجساد در واقع بقایای اجساد گورستان سه هزار ساله است و امروزه لایه‌های کشف شده دیگر در جریان کاوش‌های آینده به صورت مجازی بازسازی شده‌اند. این اجساد همگی در کنار هم در یک قبر قرار گرفته‌اند.
طبقه اول:
طبقه اول نیز همانند طبقه همکف از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. از جمله قدیمی‌ترین آثاری که در طبقه اول به چشم می‌خورد به سده چهارم هجری قمری و شهری نیشابور مربوط می‌شود. از جمله ویژگی‌های مهم این آثار خط کوفی، نقش‌های اسلیمی و لعاب‌های سفید مورد استفاده در آثار است. در این سالن همچنین ظروف سفالی دوره ایلخانیان و قفل رمزی سده ششم هجری نیز واقع شده است.
یکی از سالن‌های مهم این موزه سالن سکه‌هاست، که قدیمی‌ترین سکه‌های ضرب شده در ایران از دوره هخامنشیان تا دوره قاجار و نمونه‌هایی از مهرهای تاریخی ایران در آن واقع شده است.
طبقه زیرزمین:
طبقه زیرزمین بیشتر به مجسمه‌ها و سنگ‌نگاره‌ها تخصیص یافته است. مجسمه‌هایی که سرگذشت و اخلاق انسان در طول سده‌های گذشته، به ویژه سده بیستم، را به نمایش می‌گذارد. از جمله مجسمه‌هایی که در طبقه زیرزمین موزه آذربایجان وجود دارد مجسمه‌های ساخته شده توسط احد حسینی است. سنگ‌نگاره‌های تاریخی است بخش نسبتاً جدیدی است که در این موزه جای گرفته است. در این بخش مجموعه‌ی زیبایی از پیکره‌های انسانی، سنگ گورها، سنگ‌های کتیبه‌دار، قوچ‌های سنگی و مجسمه‌های سنگی به نمایش گذاشته شده‌اند.
فروشگاه، بوفه و حیاط موزه
مدتی است که در داخل موزه آذربایجان یک بوفه و فروشگاه برای خرید هدایا و صنایع دستی متنوع، از جمله کتاب‌های نفیس و ارزشمند، و انواع خوراکی و نوشیدنی افتتاح و بهره‌برداری شده است. همچنین این بنا دارای یک حیاط زیبا و پر از اشیای سنگی زیباست که می‌توان گفت بخشی از موزه و دیدنی‌های آن به حساب می‌آید. این حیاط دیوار مشترکی با پارک خاقانی دارد و گنبد مسجد کبود از داخل آن نمایان است.
