موزه قاجار تبریز در محل خانه امیرنظام گروسی

خانه امیرنظام گروسی یکی دیگر از خانه‌های تاریخی تبریز است که مانند بسیاری از آن‌ها به موزه تبدیل شده است. موزه قاجار تبریز، همانطور که از نامش نیز پیداست به دوره قاجار و عهد ناصرالدین شاه برمی‌گردد و یکی از موزه‌های موضوعی و تخصصی مربوط به دوره قاجار و ابزار، لوازم و آثار مربوط به این دوره است. از جمله مهم‌ترین آثار به نمایش در آمده در این موزه آثار بافته، چینی آلات، آبگینه، سکه، ابزار موسیقی، خاتم و ابزارهای فلزات دوره قاجار است. موزه قاجار در محله ششگلان تبریز واقع شده است و گفته می‌شود روزهای دوشنبه تعطیل بوده و امکان بازدید از آن وجود ندارد.

امیرنظام گروسی (یا حسن علی گروسی) یکی از کردهای شهر بیجار بود که در زمان حکومت ناصرالدین شاه پیشکار وی (و آذربایجان) شده و مردی سیاستمدار، ادیب و اهل قلم بود. وی در در چند کشور اروپایی سفیر کشور ایران بود. البته در کنار سیاست و کار، وی همچنین یک نویسنده و هنرمند نیز بود که اولین ماشین آلات ضرب سکه، تمبر و چاپ را به ایران آورده است. وی همچنین در تأسیس مدرسه مظفریه و رشدیه نیز مشارکت‌های سازنده‌ای داشته است. پس از سقوط سلسله قاجار، دولت پهلوی از این خانه به عنوان مرکز اداره دارایی و فرهنگ خود استفاده می‌کرد. که تا به امروز قسمت‌هایی از این ساختمان تخریب شده‌اند. در دوره‌های بعد نیز والیان آذربایجان در این عمارت سکونت داشته‌اند.

آدرس دقیق و دسترسی به موزه قاجار یا همان خانه امیرنظام گروسی

همانطور که قبلاً نیز به آن اشاره شد موزه قاجار در محله ششگلان واقع شده است. آدرس دقیق دسترسی به موزه قاجار عبارتست از: تبریز، خیابان ششگلان، خیابان ثقه الاسلام، خیابان شهریار، جنب مقبره الشعرای تبریز، نرسیده به بیمارستان کودکان فرمانفرماییان. بله، این موزه و خانه زیبا در کنار مقبره الشعرای تبریز واقع شده است. خانه امیرنظام گروسی از جمله معدود مکان‌های گردشگری شهر تبریز است که امکاناتی همچون پارکینگ، بوفه و اقامتگاه در نزدیکی آن واقع شده است. همچنین بازنشستگان و دانشجویان می‌توانند به صورت نیم‌بها از این خانه تاریخی زیبا دیدن کنند.

اگر ابتدا از مقبره الشعرای تبریز دیدن کرده باشید، باید بدانید که یک پیاده رو یا پیاده‌راه زیبا از مقبره الشعرا تا خود موزه قاجار برای دسترسی آسان تعبیه شده است و بالعکس.

بنا و معماری خانه امیرنظام گروسی

خانه امیرنظام گروسی یکی از ماندگارترین خانه‌های تاریخی شهر تبریز و دوره قاجار است که اکنون به عنوان موزه قاجار از آن استفاده می‌شود. این خانه توسط خود امیرنظام گروسی و در زمان پیشکاری وی بنا گردیده است. ساختمان امیرنظام از دو حیاط اندرونی و بیرونی تشکیل شده است که وجود باغچه‌ها و حوض‌ها زیبایی آن را دو چندان کرده است. ورود به بنا از طریق چهار مسیر پلکانی امکانپذیر شده است.

بنای عمارت امیرنظام گروسی در دو طبقه با زیربنای 1500 متر بنا شده است، البته کل مساحت این عمارت (به انضمام حیاط‌ها) 3000 متر است که بسیار وسیع و زیبا ساخته شده است. طبقه اول از طریق دالان‌هایی به سمت طرفین به حیاط و اتاق‌های مجاور راه دارد. در ضلع شرقی چهار اتاق و در ضلع غربی هفت اتاق با ستون‌های سنگی و طاق‌های آجری زیبا واقع شده‌اند. طبقه دوم عمارت نیز دو طنبی بزرگ واقع شده که از هر دو طرفه با ایوان سراسری بزرگ راه دارد. در دو سمت دالان در یک طرف سه اتاق و در طرف دیگر چهار سالن واقع شده است. ایوان سراسری این خانه با 16 ستون محکم شده و پنجره‌های به کار رفته در طبقه بالای آن از نوع پنجره‌های شبکه‌ای ارسی و شیشه‌های رنگی است. نمای شمالی و جنوبی بنا با گچبری و نمای تالارهای داخلی نیز با آینه‌کاری و گچ‌کاری زیبایی حیرت‌انگیزی را به نمایش می‌گذارد. در زیرزمین نیز یک حوضخانه بسیار بزرگ با ستون‌های زیبا و سقف آجرکاری شده واقع شده است.

بازدید از موزه

موزه قاجار در خانه تاریخی امیرنظام گروسی درسال 1385 پس از مرمت و بازسازی، با حفظ ویژگی‌های معماری سنتی خود راه‌اندازی شده و چند تالار برای نمایش اسباب و وسایل مربوط به دوره قاجار تعبیه و مشخص شده است. البته بازدید از این موزه زیاد طول نخواهد کشید و شاید کل بازدید از آن 1 الی 2 ساعت بطور انجامد. در کل می‌توان این موزه را به دو قسمت تقسیم کرد: تالارهای طبقه اول و تالار زیرزمین. تالارهای طبقه اول خود به چند تالار تقسیم می‌شود که عبارتند از: تالار سكه، تالار بافته، تالار چيني، تالار آبگينه، تالار  فلزات، تالار موسيقي، تالار خاتم. تالارهای زیرزمین این بنا نیز از این تالارها تشکیل شده است: تالار سنگ، تالار اسلحه، تالار رجال و فرامين، معماري، تالار شهرسازي، تالار قفل و تالار فانوس.

از جمله سایر زیبایی‌ها و اشیای این موزه می‌توان به مجمسه‌های شخصیت‌های برجسته دوره قاجار از جمله ع‍ب‍‍اس‌ م‍ی‍رز‌ا ول‍ی‍‍ع‍‍ه‍د، ‌ام‍ی‍رک‍ب‍ی‍ر، م‍ی‍رز‌ا ‌ع‍ی‍س‍‍ی‌ ق‍‍ای‍م‌ م‍ق‍‍ام‌ ف‍ر‌ا‌ه‍‍ان‍‍ی‌، م‍ی‍رز‌ا ‌اب‍و‌ال‍ق‍‍اس‍م‌ ق‍‍ای‍م‌ م‍ق‍‍ام‌ ف‍ر‌ا‌ه‍‍ان‍‍ی‌، ‌ام‍ی‍ر ن‍ظ‍ام‌ زن‍گ‍ن‍ه‌ و ‌ام‍ی‍رن‍ظ‍ام‌ گ‍روس‍‍ی‌ اشاره کرد.

از سایر اشیای جالبی که در این موزه زیبا خواهید دید تصاویر تابلو شده از دوربین‌های ابتدایی است که در زمان ناصرالدین شاه وارد شده‌اند. همچنین خوشنویسی‌ها، دستنویس‌ها، خاتم‌کاری‌ها، لباس و سایر اسباب زندگی اجتماعی دوره قاجار نیز در این موزه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار هستند.